Tiền điện tử ở châu Phi: Đơn giản và tinh khiết

Vài tháng trước, tôi lại đặt chân lên mảnh đất nóng bỏng của châu Phi. Cát vàng bay mù mịt, ánh hoàng hôn vẽ nên đường nét quen thuộc nhưng lạ lẫm của lục địa này. Ở bên ngoài, tôi có thể suy nghĩ về bản thân từ góc nhìn của một "công dân toàn cầu", suy nghĩ về mối quan hệ giữa ngành Tài sản tiền điện tử mà tôi đang theo đuổi và thế giới này.

Khám phá sâu hơn cho thấy, Tài sản tiền điện tử có thể mang lại cho các quốc gia kém phát triển ở châu Phi cơ hội đồng bộ với thế giới một lần nữa. Niềm tin và quyết tâm của những quốc gia này đối với Tài sản tiền điện tử cho thấy họ không còn hài lòng với sự thỏa hiệp với hệ thống cũ, chế độ cũ. So với việc vật lộn trong bùn lầy, họ chọn cách ôm trọn Tài sản tiền điện tử, hướng tới một tương lai tươi sáng.

Tôi sẽ tiếp tục hành trình khởi nghiệp của Wello.tech, và sẽ đi sâu vào châu Phi, theo đuổi đức tin giản dị ấy trong xã hội hỗn loạn.

Vào lúc kết thúc buổi gặp gỡ trong ngành, sau những ngày giao lưu sâu sắc với các đồng nghiệp và bầu không khí tiêu cực đang lan tỏa, không khỏi suy nghĩ "Liệu ngành Tài sản tiền điện tử đã kết thúc?" Câu hỏi này khiến tôi nhớ lại một việc nhỏ cách đây vài tuần:

Chuyển đến sống ở Paris đã hai năm. Một ngày nọ, trong khi làm việc từ xa tại quán cà phê gần nhà, tôi đột nhiên nhận được một cuộc gọi từ Uganda. Sau khi trò chuyện xã giao, tôi mới nhận ra rằng, việc rời bỏ các ngành truyền thống ở châu Phi để tham gia vào Tài sản tiền điện tử đã diễn ra được 7 năm.

Người gọi điện là cố vấn cao cấp của chính phủ Uganda, đang tháp tùng tổng thống thăm Trung Quốc tham gia Diễn đàn hợp tác Trung-Africa. Trong những năm tôi từng gắn bó với châu Phi, tôi đã làm việc cho các doanh nghiệp nhà nước và Hệ thống phát triển quốc tế của Liên Hợp Quốc, nỗ lực thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa châu Phi và tài chính bao trùm. Nhờ sự giúp đỡ của ông ấy, chúng tôi đã hợp tác trong các dự án thu hút đầu tư giữa Trung Quốc và Uganda, thúc đẩy ngành thủ công của phụ nữ Uganda, từ đó xây dựng tình bạn.

Có rất nhiều trải nghiệm về cuộc sống ở châu Phi. Có những điều cao cấp, chẳng hạn như trò chuyện thân thiện với Tổng thống Senegal; cũng có những điều li kì, như bạn trai của một người bạn bị thiệt mạng trong một cuộc tấn công khủng bố ở thủ đô Kenya, trong khi tôi đã thay đổi chuyến bay vào phút cuối để tránh thảm họa hàng không nghiêm trọng nhất trong lịch sử Ethiopian Airlines. Nhưng quyết định rời châu Phi là kiên định và dứt khoát.

Điều này phải nói từ cuộc gặp gỡ tình cờ với tài sản tiền điện tử. Thú vị là, bảy năm trôi qua, mỗi khi trò chuyện với bạn bè trong vòng tròn tài sản tiền điện tử, câu chuyện về châu Phi luôn là chủ đề được yêu thích nhất, như thể đó là một utopia thoát khỏi rắc rối, một tâm lý gửi gắm lãng mạn cuộc phiêu lưu ở miền đất xa lạ.

Tuy nhiên, tôi nghĩ rằng những vấn đề và câu trả lời sâu sắc về giá trị ứng dụng của tài sản tiền điện tử thực ra đều ẩn chứa trong những câu chuyện có vẻ xa xôi đó.

Chuyển giao giá trị: Dòng tiền và sử dụng

Suy nghĩ về việc liệu ngành tài sản tiền điện tử đã kết thúc hay chưa, chúng ta có thể xem lại cách mà một vài lần chuyển giao chuỗi giá trị toàn cầu đã diễn ra trong lịch sử, cũng như chúng ta đang ở giai đoạn phát triển lịch sử nào.

Trong lịch sử, đã xảy ra ba cuộc cách mạng công nghiệp toàn cầu. "Cách mạng hơi nước" bắt nguồn từ việc phát minh ra máy hơi nước ở Anh, đã nâng cao năng suất một cách đáng kể, biến các xưởng dệt thủ công quy mô nhỏ thành sản xuất công nghiệp quy mô lớn; trong "Cách mạng điện", Anh, Mỹ, Đức, Pháp đã đạt được những bước đột phá trong các lĩnh vực điện lực, hóa chất, công nghiệp nặng, hệ thống công nghiệp châu Âu được hoàn thiện; cuộc cách mạng thứ ba là "Cách mạng thông tin" mà chúng ta quen thuộc. Sự phát triển của công nghệ thông tin, máy tính, công nghiệp điện tử, tự động hóa và các ngành khác đã thúc đẩy Hoa Kỳ, Nhật Bản và các quốc gia khác trở thành những lực lượng kinh tế quan trọng trên thế giới. "Bốn con rồng châu Á" (Hàn Quốc, Đài Loan, Singapore, Hồng Kông) cũng đã công nghiệp hóa nhanh chóng vào nửa sau thế kỷ 20, phát triển ngành sản xuất cao cấp và ngành tài chính, hòa nhập vào hệ thống chuỗi giá trị toàn cầu.

Mỗi một cuộc cách mạng công nghiệp đều là sự biến đổi của lực lượng sản xuất dẫn đến sự thay đổi của quan hệ sản xuất, từ đó thúc đẩy một số quốc gia tận dụng "lợi thế so sánh" của mình để tham gia vào hệ thống phân phối giá trị toàn cầu. Trung Quốc đã hưởng lợi từ việc cải cách mở cửa bắt đầu từ năm 1978, học hỏi từ những lợi thế nổi bật của sự trỗi dậy của bốn con rồng châu Á như Singapore, xây dựng các khu kinh tế đặc biệt và khu công nghiệp ở các khu vực phát triển ven biển, tận dụng "lợi thế so sánh" từ chi phí lao động thấp, số lượng lớn và cần cù chăm chỉ, cùng với việc mở cửa thị trường, thu hút đầu tư nước ngoài, phát triển ngành sản xuất hướng xuất khẩu từ các khu vực ven biển, trở thành "nhà máy thế giới" và thiết lập vị trí không thể thiếu trong phân phối chuỗi giá trị toàn cầu.

Cần lưu ý rằng mỗi cuộc cách mạng công nghiệp cũng là một quá trình phân phối lại của cải. Và châu Phi, do bối cảnh lịch sử đặc biệt bị thực dân lâu dài, cùng với các chính sách ngành phức tạp và các yếu tố chính trị quốc tế, đã không thể tham gia vào quá trình "chia bánh" này.

Châu Phi thực sự nghèo đến mức nào? Thủ đô Lagos của Nigeria là sân bay có mật độ máy bay riêng cao nhất thế giới. Sau khi nền tảng giao dịch ra mắt kênh thanh toán địa phương ở Châu Phi, khối lượng giao dịch bình quân đầu người ở Châu Phi vượt xa các quốc gia châu Âu và châu Á. Sự giàu có của các triệu phú ở Châu Phi vượt quá nhận thức thông thường của chúng ta. Do Châu Phi có nguồn tài nguyên phong phú, đặc biệt là tài nguyên dầu mỏ và nông nghiệp, phụ thuộc vào ngành công nghiệp khai thác nguyên liệu xuất khẩu, tầng lớp thượng lưu ở Châu Phi có thể sống sung túc qua nhiều thế hệ; trong khi đó, người dân bình thường chỉ có thể sống tạm qua ngành dịch vụ. Toàn bộ lục địa thiếu hụt ngành công nghiệp chế biến, ngành tài chính bị độc quyền, cơ sở hạ tầng không đủ dẫn đến chi phí dịch vụ tài chính rất cao, khiến người bình thường khó có thể sở hữu tài khoản ngân hàng hoặc chi trả phí chuyển tiền. Sự chênh lệch giàu nghèo nghiêm trọng đến mức đáng kinh ngạc là tình trạng xã hội phổ biến nhất ở Châu Phi.

Trong một cuộc khảo sát của tổ chức quốc tế, chính phủ Djibouti đã sắp xếp cho chúng tôi ở tại khách sạn Kempinski với giá 300 USD mỗi đêm, đây là khách sạn sang trọng nhất ở địa phương, giá cả tương đương với thu nhập của nhiều người dân địa phương trong nửa năm. Tôi vẫn nhớ như in hình ảnh những thương nhân da trắng ngồi trên bãi biển Biển Đỏ của khách sạn, hút xì gà và nói chuyện rôm rả, trong khi người phục vụ da đen đứng thẳng lưng, áo sơ mi trắng và áo vest đỏ tương phản rõ rệt với làn da đen của anh ta, anh nhìn về phía xa nơi có sương mù trên Biển Đỏ, ánh mắt đầy sự vô cảm và l迷惑.

Công việc của chúng tôi lúc đó là một nhóm những người trẻ tuổi với nền tảng kinh tế, tài chính, xã hội từ các trường đại học hàng đầu thế giới, phải thiết kế cách sử dụng quỹ viện trợ của các tổ chức quốc tế cho châu Phi, và làm thế nào để đảm bảo rằng những quỹ này có hiệu quả. Trong số chúng tôi có một cô gái người Anh vừa tốt nghiệp từ Đại học Oxford, khi nghe nói phải ở khách sạn sang trọng với giá 300 đô la một đêm, cô đã từ chối với nước mắt, vì cô cảm thấy đó là một sự mỉa mai đối với đề tài nghiên cứu của mình. Nhưng khi cô nhìn thấy điều kiện lưu trú của người dân bình thường - những căn phòng bằng tôn kêu kẽo kẹt dưới nhiệt độ 50 độ, cô đã âm thầm rút lại quyết định kiên quyết của mình.

Cũng chính vào lúc đó, tôi quyết định từ bỏ công việc đó. Những gì chúng tôi làm có vẻ đầy lòng nhân ái, bàn luận về việc chuyển giao ngành công nghiệp, thảo luận về việc phát triển sản xuất tại châu Phi, hòa nhập vào chuỗi giá trị, để người lao động bình thường vào nhà máy, học hỏi kinh nghiệm sản xuất quần áo và giày dép từ Trung Quốc và Đông Nam Á. Tôi cũng đã trực tiếp ở lại một nhà máy Trung Quốc tại Senegal trong một tháng, phỏng vấn công nhân nữ, xem họ sản xuất quần thể thao giá rẻ xuất khẩu sang châu Âu và Mỹ. Nhưng điều đó quá chậm, trong toàn bộ hệ thống "hỗ trợ" truyền thống, những người được hưởng lợi nhiều nhất, có lẽ không phải là những công nhân nữ châu Phi được "dạy cách kiếm sống", mà là những nhân viên cao cấp ngồi trong văn phòng ở London viết báo cáo và thực hiện kiểm toán dự án, cùng với chúng tôi, những người cầm kinh phí công tác ở khách sạn 300 đô la — theo dữ liệu, lên tới 70% số tiền trong toàn bộ chuỗi đã bị tiêu tốn vào việc "chứng minh những khoản tiền này được sử dụng như thế nào, ở đâu, tạo báo cáo kiểm toán và báo cáo tác động".

Tôi bắt đầu quan tâm đến blockchain, quan tâm đến Tài sản tiền điện tử, công nghệ blockchain và trí tuệ nhân tạo dẫn dắt cuộc cách mạng lần thứ tư, trở thành cơ hội để thay đổi tiền tệ, thay đổi châu Phi, thay đổi số phận của đông đảo người nghèo.

thực sự phi tập trung, tại chợ rau Kampala

Vài năm trước, con trai của Thủ tướng Uganda đã thành lập một tổ chức Tài sản tiền điện tử, một số "con ông cháu cha" du học Anh Mỹ và những người đam mê công nghệ đã tụ tập lại, thực hiện một vài dự án nhỏ liên quan đến Tài sản tiền điện tử, chẳng hạn như có thể chuyển khoản Tài sản tiền điện tử qua điện thoại không thông minh ở những nơi hoàn toàn không có mạng 3G. Người châu Phi hiểu người châu Phi hơn, hầu hết người dân địa phương đều sử dụng điện thoại không thông minh chỉ có thể thực hiện cuộc gọi và nhắn tin. Do nhiều người châu Phi không có tài khoản ngân hàng và không muốn chạy xa để tìm điểm chuyển tiền hoặc ngân hàng hiếm hoi để thực hiện giao dịch, phương thức chuyển tiền của người dân địa phương rất đơn giản và trực tiếp: Điện thoại dựa trên công nghệ USSD có thể chuyển tiền trực tiếp cho bạn bè bằng cách nhắn tin, mỗi số điện thoại di động là "ví" hoặc tài khoản của họ, và số dư cuộc gọi chính là số dư tài khoản.

Tôi đã trải nghiệm trực tiếp quy trình "đăng ký tài khoản, xác thực danh tính, chuyển tiền" một cách mượt mà cùng với bạn bè trong tổ chức này: Tôi đã mua một chiếc điện thoại 50 đô la tại một nhà cung cấp viễn thông bên cạnh chợ thực phẩm Kampala, xếp hàng, nhân viên quầy đã hoàn thành quy trình xác thực danh tính một cách thành thạo, tất cả chỉ mất 3 phút, nhân viên đã giúp tôi nạp tiền "cước điện thoại" bằng tiền mặt; trong làng có rất nhiều điểm dịch vụ chính thức và không chính thức cố định/di động, khi bạn muốn "rút tiền", chỉ cần tìm "đại diện làng" đang trực tại điểm dịch vụ, gửi tin nhắn chuyển tiền cho anh ta, và anh ấy sẽ đưa cho bạn tiền mặt. "Nạp tiền" thì là quy trình ngược lại. Toàn bộ quá trình rất mượt mà, và hoàn toàn là điểm đối điểm, không có bên thứ ba can thiệp, hoàn toàn giải quyết được vấn đề lòng tin. Sản phẩm và quy trình này không chỉ được phổ biến tại thủ đô, mà còn đã được triển khai rộng rãi ở các khu vực nông thôn.

Sau đó, tôi đã gia nhập một nền tảng giao dịch, năm đầu tiên là đáp ứng tầm nhìn "áp dụng trên quy mô lớn" của người sáng lập nền tảng, xây dựng một mạng lưới thực sự hoàn toàn dựa trên blockchain và tài sản tiền điện tử tại châu Phi, bắt đầu thực hiện từ những dự án từ thiện đơn giản nhất. Nền tảng quyên góp peer-to-peer hoàn toàn "minh bạch" đầu tiên trên thế giới đã ra đời, nhờ vào đặc tính của blockchain, mỗi người dùng internet đều có thể giám sát từng khoản quyên góp tài sản tiền điện tử đến trực tiếp ví của cư dân Uganda mà không cần thông qua bất kỳ bên thứ ba nào. Cư dân lại sử dụng tài sản tiền điện tử để mua khoai tây, bắp cải từ các nhà cung cấp nông sản chấp nhận tài sản tiền điện tử, hoàn toàn không có sự can thiệp của tiền tệ pháp định. Khi nông dân cần tiền tệ pháp định, họ sẽ định kỳ trao đổi tài sản tiền điện tử lấy tiền tệ pháp định địa phương thông qua nền tảng giao dịch địa phương hoặc giao dịch ngoài sàn.

Sau đó, chúng tôi cũng đã phát hành đồng "coin" ổn định giá đầu tiên trên thế giới (có thể là duy nhất cho đến nay) trên một chuỗi thông minh: "Pink Coin". Khác với các đồng stablecoin khác, Pink Coin không được liên kết với bất kỳ "giá" tiền tệ nào mà được liên kết với giá trị của hàng hóa: mỗi đồng Pink Coin tương đương với "giá trị" của việc một cô gái ở Uganda sử dụng băng vệ sinh trong một năm. Nguồn gốc của dự án này xuất phát từ việc phát khoai tây và bắp cải, trong đó chúng tôi đã trò chuyện với người dân địa phương và nhận thấy rằng "xấu hổ kinh nguyệt" vẫn còn phổ biến trong cộng đồng phụ nữ địa phương. Do thiếu giáo dục giới tính, cộng với việc giá băng vệ sinh đắt đỏ và khó mua, nhiều người đã phải sử dụng lá cây để thay thế băng vệ sinh trong thời kỳ, dẫn đến các vấn đề phụ khoa nghiêm trọng. Nhiều cô gái kết hôn và sinh con khi mới 14 tuổi, việc mang thai sớm càng làm tình hình trở nên tồi tệ hơn, dẫn đến nhiều cô gái tử vong do nhiễm trùng trong quá trình sinh sản. Những cô gái nhận được đồng Pink Coin đều có thể "đổi" lấy một năm băng vệ sinh tại các nhà cung cấp băng vệ sinh thân thiện với môi trường mà chúng tôi hợp tác.

Đến nay, điều khiến tôi vẫn rất cảm động là dự án Pink Coin đã nhận được sự ủng hộ và đóng góp từ hầu hết các ông lớn trong ngành. Một nhân vật nổi tiếng đã trực tiếp đảm nhận vai trò đại sứ của dự án, kêu gọi tất cả các nền tảng giao dịch trong ngành, các nhà đầu tư mạo hiểm và những người tham gia khác quyên góp và quảng bá, thành lập "Liên minh Pink Coin". Lúc đó là thời điểm thị trường gấu, ngành công nghiệp đang ở trong tình trạng tự phê bình và tự nghi ngờ sâu sắc, nhưng ý tưởng về stablecoin và toàn bộ quy trình dựa trên thực tiễn hoàn toàn minh bạch, hiệu quả và phi tập trung của blockchain là một sự xác nhận nhỏ về giá trị xã hội của tài sản tiền điện tử. Giá trị trao đổi của tài sản tiền điện tử như một "đồng tiền" cũng được thể hiện bằng cách đơn giản này.

Khi tôi