Hôm qua, Ethereum đã chính thức kỷ niệm 10 năm thành lập. Khi block khởi nguyên ra đời vào năm 2015, Ethereum mới chỉ là một “dự án thử nghiệm.” Đến hôm nay, nền tảng này quản lý tổng giá trị khóa Layer 2 vượt 4,4 tỷ USD, trở thành hạ tầng trọng yếu cho các quỹ ETF crypto toàn cầu. Một thập kỷ qua, Ethereum đã chứng kiến bước phát triển công nghệ ngoạn mục nhất trong lịch sử blockchain—từ sự kiện fork DAO đến nâng cấp Merge, từ phí gas tăng vọt đến rollup phổ cập rộng rãi—liên tục biến khủng hoảng thành động lực tiến bộ kỹ thuật.

Bước vào thập kỷ thứ hai, quá trình “trưởng thành” của Ethereum lại vô cùng chông gai. Các lỗ hổng bảo mật lộ diện sau khi triển khai trừu tượng hóa tài khoản; hệ sinh thái Layer 2 rơi vào “cuộc chiến phân mảnh;” MEV làm suy yếu tính công bằng; và khung pháp lý toàn cầu vừa mở ra vừa siết lại. Bốn thách thức trọng yếu này lơ lửng như thanh gươm Damocles trên đầu Ethereum. Khi dòng vốn tổ chức đổ vào qua ETF, người dùng phổ thông liên tục đòi hỏi trải nghiệm tốt hơn, Ethereum cần xác lập thế cân bằng mới giữa lý tưởng công nghệ và thực tiễn vận hành.

Trừu Tượng Hóa Tài Khoản: Trò chơi sinh tử giữa tiện ích và bảo mật

Tháng 5 năm 2025, một người dùng đăng trên mạng xã hội rằng, chỉ sau khi bấm “ủy quyền,” toàn bộ số dư ví đã bị rút sạch trong vòng 15 phút—dù không cần tiết lộ khóa riêng. Khi sử dụng tính năng “nâng cấp lên trừu tượng hóa tài khoản chỉ với một cú nhấp” của ví, người này đã vô tình phê duyệt một hợp đồng độc hại khiến 120.000 nhân dân tệ giá trị ETH bị chuyển đi ngay lập tức. Đây không phải sự cố cá biệt. SlowMist—công ty bảo mật blockchain—cho biết chỉ trong hai tuần kể từ nâng cấp Pectra, hơn 100.000 ví đã trở thành nạn nhân của lỗ hổng ủy quyền EIP-7702, tổng thiệt hại lên tới 150 triệu USD.

Hai mặt của EIP-7702

Bản nâng cấp Pectra, đi vào hoạt động ngày 7 tháng 5 năm 2025, đánh dấu bước ngoặt lớn của “trừu tượng hóa tài khoản” nhờ triển khai EIP-7702. Từ đây, các ví người dùng thông thường (EOA) có thể tạm thời chuyển thành hợp đồng thông minh để thực hiện giao dịch lô, tài trợ phí gas, khôi phục xã hội và nhiều trải nghiệm “chuẩn Web3” khác. Lý thuyết là giải bài toán nan giải về trải nghiệm người dùng trên Ethereum kéo dài cả thập kỷ: những gì từng cần đến hai bước xác nhận và một giao dịch DeFi, giờ hợp nhất trong một bước. Các nhà phát triển cũng có thể tự động trả phí gas cho người dùng, hiện thực hóa “Web3 không cần ETH trong ví.”

Dù vậy, tầng tiện lợi này che giấu sự thay đổi toàn diện về mô hình tin cậy. Theo nhóm bảo mật CertiK, EIP-7702 đã làm sụp đổ giả định lâu nay rằng EOA không thể thực thi mã hợp đồng thông minh—khiến các hợp đồng cũ dùng tx.origin==msg.sender rơi vào nguy cơ bị reentrancy attack. Nguy hiểm hơn, kẻ lừa đảo lợi dụng sự mới lạ của trừu tượng hóa tài khoản, dụ người dùng xác nhận hợp đồng độc hại. Điển hình, hợp đồng đại biểu EIP-7702 nổi bật (0x930fcc37d6042c79211ee18a02857cb1fd7f0d0b) bị phát hiện tự động chuyển tiền; 73% nạn nhân là lần đầu sử dụng trừu tượng hóa tài khoản.

Tầm nhìn tương lai: Các thách thức cốt lõi phía trước

Ethereum Foundation đang xây dựng “chuẩn bảo mật tài khoản thông minh,” yêu cầu ví hiển thị trạng thái mã nguồn mở của hợp đồng đại biểu và bổ sung khoảng thời gian chờ 72 giờ. Tuy nhiên, thách thức thực sự là cân bằng giữa “tính linh hoạt” và “an toàn.” Tổ chức cần quản lý quyền nghiêm ngặt như đa chữ ký, khóa thời gian; người dùng phổ thông lại mong mọi thứ đơn giản kiểu Apple Pay. Như lời Vitalik tại Web3 Carnival Hồng Kông, trừu tượng hóa tài khoản không phải đích đến cuối cùng—mà là cuộc giằng co liên tục giữa “quyền tự chủ người dùng” và “hệ thống bảo vệ an toàn.”

Hệ sinh thái Layer 2: Khủng hoảng phân mảnh tiềm ẩn sau tăng trưởng

Chuyển USDC trên Arbitrum chỉ mất 0,01 USD, còn phí trên mainnet vẫn 5 USD. Lập trình viên Trương Minh ở Bắc Kinh than phiền, mua NFT trên zkSync thì chuyển chuỗi mất 30 phút. Thực trạng Layer 2 hiện nay là: tới năm 2025, TVL toàn hệ Layer 2 Ethereum dự kiến vượt 5,2 tỷ USD, giao dịch mỗi ngày cán mốc 40 triệu, nhưng người dùng vẫn phải liên tục di chuyển giữa nhiều rollup, tựa như sống trong các “vũ trụ song song.”

Optimistic thống trị & Sự trở lại của ZK

Hệ sinh thái Layer 2 ngày nay phân chia sâu sắc: Optimistic Rollup như Arbitrum (TVL 1,78 tỷ USD) và Optimism (TVL 890 triệu USD) được cộng đồng phát triển yêu chuộng nhờ tương thích EVM, chiếm 72% thị phần. ZK-Rollup như zkSync (TVL 380 triệu USD) và Starknet (TVL 220 triệu USD) đang rút ngắn khoảng cách, sử dụng bằng chứng không tiết lộ để xác nhận giao dịch chỉ trong 2 giây, giảm 60% phí so với Optimistic Rollup.

Song đằng sau là nhiều rủi ro tiềm tàng:

Phân mảnh thanh khoản: Thanh khoản Uniswap trên Arbitrum gấp 8 lần zkSync, khiến người dùng phải nạp tiền nhiều lần cho giao dịch xuyên nền tảng.

Phân mảnh kỹ thuật: Optimistic Rollup yêu cầu bằng chứng gian lận, chậm rút tiền tới 7 ngày, trong khi bằng chứng ZK đòi hỏi tính toán nặng khiến phần lớn nhà phát triển khó tiếp cận.

Nguy cơ tập trung: Sequencer Arbitrum do Offchain Labs điều hành và từng gặp sự cố ngừng hoạt động 3 giờ do lỗi máy chủ.

Tầm nhìn “Superchain” và sức cản thực tiễn

Đề án “Superchain” của Optimism hướng tới kết nối toàn bộ Optimistic Rollup bằng lớp bảo mật chung, nhưng tiến độ chậm: tới tháng 7 năm 2025 chỉ có Base và Zora thực hiện được tương tác chuỗi chéo. Bên phía ZK, zkSync và Starknet hợp lực xây “ZK Alliance” hướng đến khả năng tương thích bằng chứng, nhưng sự khác nhau về thuật toán ZK vẫn là thách thức lớn. Theo chuyên gia Wang Feng, Layer 2 cuối cùng sẽ là “mạng lưới hợp nhất” hay “các tiểu vương quốc chia cắt”—điều này sẽ định đoạt năng lực phục vụ 1 tỷ người dùng của Ethereum.

MEV: Vật lộn với công bằng trong “khu rừng tối” của blockchain

Ngày 24/3/2025, người dùng Uniswap tên Michael thử swap 220.000 USDC nhưng lập tức thành nạn nhân điển hình của “tấn công sandwich.” Một bot MEV đẩy giá USDT lên rồi xả hàng sau khi Michael swap, khiến anh chỉ còn 5.272 USDT, lỗ 215.000 USD. Dữ liệu chuỗi ghi lại validator “bobTheBuilder” nhận về “tiền tip” 200.000 USD nhờ nhét giao dịch vào block, còn hacker hưởng lợi 8.000 USD. Người dùng phổ thông vẫn là bên chịu rủi ro lớn nhất trong các vụ bóc lột này.

MEV công nghiệp hóa & cuộc chiến công bằng

Kể từ khi Ethereum chuyển sang PoS, MEV (Maximal Extractable Value) đã tiến hóa từ “đặc quyền của thợ đào” thành ngành công nghiệp chuyên biệt: searcher viết script arbitrage, builder gom giao dịch, validator chọn block tối ưu. Quý 1/2025, tổng số MEV khai thác từ Ethereum đạt 520 triệu USD, DEX arbitrage và thanh lý chiếm 73%. Người dùng phổ thông phải hứng chịu “thuế ngầm” MEV 15%-20% trên phí giao dịch.

Nghiêm trọng hơn, MEV đang tập trung hóa cao: 65% năng lực xây block nằm trong tay builder số một Flashbots, validator lao vào block có nhiều MEV để tối ưu phần thưởng—ép các builder nhỏ khỏi thị trường. GS Muriel Médard (MIT) cảnh báo, nếu thứ tự block chỉ nằm trong tay vài ông lớn, Ethereum sẽ trở thành “sân chơi tần suất cao kiểu Wall Street.”

Gỡ thế bí: Từ công nghệ phòng thủ đến thiết kế tổng thể

Cộng đồng Ethereum đang triển khai nhiều giải pháp:

Mempool mã hóa: Ẩn giao dịch chờ trong mempool chung để bot MEV không thể săn trước giao dịch quan trọng.

MEV-Burn: Đốt một phần lợi nhuận MEV, giảm động cơ “thu phí” của validator.

Với cơ chế tách biệt proposer-builder (PBS), chỉ validator đề xuất block, builder cạnh tranh thứ tự giao dịch—giảm nguy cơ kiểm soát tập trung. Song mọi phương án đều cần cân nhắc kỹ giữa “công bằng” và “hiệu quả.” Như Dankrad Feist, developer Ethereum cốt lõi nói: “MEV không phải lỗi, mà là hệ quả tất yếu của minh bạch blockchain. Mục tiêu là chia sẻ phần thưởng MEV công bằng hơn trên toàn mạng.”

Quy định & tài chính hóa: “Tự vấn” khi tổ chức lớn đổ bộ

Tháng 7/2025, SEC Hoa Kỳ phê duyệt ETF Ethereum, hút ròng 2,2 tỷ USD và tăng tỷ lệ ETH do tổ chức nắm giữ từ 5% lên 18%. Cùng lúc, EU ban hành Đạo luật minh bạch hợp đồng thông minh buộc rollup công khai thuật toán, Hồng Kông áp dụng KYC bắt buộc với mọi nhà cung cấp dịch vụ crypto. Ethereum đối mặt xung đột tối đa giữa “tuân thủ pháp lý” và “phi tập trung.”

“Ngã ba” luật hóa toàn cầu

Hoa Kỳ: Đạo luật CLARITY mở ra làn sóng tuân thủ DeFi, xác định ETH như “hàng hóa” (ngân hàng có thể lưu ký) và yêu cầu sàn DeFi đăng ký như “sàn giao dịch.”

Liên minh châu Âu: MiCA buộc nhà phát hành stablecoin giữ đủ 100% dự trữ tiền pháp định, coin riêng tư phải xin phép thêm mỗi lần giao dịch.

Trung Quốc: Đại lục vẫn quản lý nghiêm ngặt, nhưng thanh toán nhân dân tệ số xuyên biên giới dự báo vượt 3,5 nghìn tỷ CNY vào năm 2025. Hồng Kông đóng vai trò “phòng thí nghiệm” cho giao dịch, lưu thông tài sản số tự do; luật stablecoin góp phần hồi sinh thị trường địa phương.

Sự khác biệt này thúc đẩy “arbitrage quy định.” Ví dụ, giao thức DeFi hàng đầu triển khai module KYC tại EU, giữ pool ẩn danh tại Singapore; người dùng Mỹ chỉ truy cập được cặp giao dịch tuân thủ. “Tuân thủ phân mảnh” vừa tăng chi phí phát triển vừa xói mòn tầm nhìn “hạ tầng toàn cầu thống nhất” của Ethereum.

Hai lưỡi của tài chính hóa

Dòng tiền tổ chức giúp cải thiện thanh khoản, nhưng mức tương quan giá Ethereum–chứng khoán Mỹ đã tăng mạnh từ 0,3 lên 0,6. Khi Fed tăng lãi suất 0,5% vào tháng 6/2025, ETH mất 8%/ngày—vượt mức giảm 5% của Bitcoin—một điều không tưởng 5 năm về trước. Chuyển biến sâu rộng hơn còn ở chỗ: giá trị ETH từng phụ thuộc vào gas on-chain và phát triển hệ sinh thái, nay nằm trong tay dòng ETF và lãi suất vĩ mô.

Ông Tiêu Phong, Chủ tịch Wanxiang Blockchain, cho rằng thập kỷ tiếp theo Ethereum phải song hành “đổi mới trong khuôn khổ pháp lý và bảo vệ bản sắc phi tập trung.” Ông còn nhận định, Hồng Kông là “phòng thí nghiệm” lý tưởng—nơi liên kết nhân dân tệ số đại lục và ngành crypto quốc tế.

Tìm điểm cân bằng trong “tam giác bất khả thi”

Thập kỷ đầu, các bản nâng cấp Merge, Shapella, Dencun trả lời câu hỏi Ethereum có tồn tại được không. Thập kỷ thứ hai, trọng tâm là: Ethereum làm thế nào để trở thành hạ tầng toàn cầu thực thụ? Bốn bài toán—bảo mật trừu tượng hóa tài khoản, tích hợp Layer 2, công bằng MEV, tuân thủ pháp lý—là các mặt của “tam giác bất khả thi” kinh điển: phi tập trung, bảo mật, mở rộng. Lần này, niềm tin của cả tỷ người dùng sẽ là thước đo then chốt.

Trong bài diễn văn kỷ niệm 10 năm, Vitalik nhấn mạnh: “Ta không cần blockchain hoàn hảo; ta cần blockchain biết tiến hóa không ngưng nghỉ.” Giá trị tối hậu của Ethereum có lẽ không nằm ở việc giải quyết mọi vấn đề—mà nằm ở việc chứng minh mạng lưới phi tập trung vẫn tiến về phía trước, dù lý tưởng công nghệ và thực tế luôn kéo nhau về hai cực trái ngược.

Tấm rèm của thập kỷ mới Ethereum đã mở. Câu trả lời đang dần hình thành—trong từng câu lệnh code, từng bản nâng cấp, từng ví người dùng!

Lưu ý:

1. Bài viết này được đăng lại từ [Medium], bản quyền thuộc về tác giả gốc [链上花絮]. Nếu bạn có thắc mắc về việc đăng lại, vui lòng liên hệ Đội ngũ Gate Learn. Nhóm sẽ tiếp nhận và xử lý theo đúng quy trình.
2. Lưu ý: Quan điểm trong bài viết chỉ là ý kiến cá nhân của tác giả, không cấu thành khuyến nghị đầu tư dưới bất kỳ hình thức nào.
3. Các bản dịch sang ngôn ngữ khác do Đội ngũ Gate Learn thực hiện. Nếu không dẫn nguồn Gate, vui lòng không sao chép, phát hành lại hay đạo văn bài dịch.